دیوان وکالت - دیوان وکالت در عهد غزنوی
دانشنامه ایران - مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی - کتابخانه مدرسه ...
اسکندربیک منشی، عالم آرای عباسی؛ اقبال آشتیانی، عباس، وزارت در عهد سلاطین بزرگ سلجوقی، تهران، 1338ش؛ انوری، حسن، اصطلاحات دیوانی دور? غزنوی و سلجوقی، تهران، 1355ش؛ بازورث، کلیفرد اِدمُند، تاریخ غزنویان، ترجم? حسن انوشه، تهران، 1362ش، ج 1؛ بیهقی، تاریخ؛ خوارزمی، محمد بن احمد، مفاتیح العلوم، به‌کوشش خرلوف فان فلوتن (وان ولوتن)، لیدن، 1895م؛ سوزنی سمرقندی، محمد بن مسعود، دیوان، به‌کوشش ناصرالدین شاه‌حسینی، تهران، 1338ش؛ شریک امین، شمیس، فرهنگ اصطلاحات دیوانی دور? مغول، تهران، 1357ش؛ عقیلی، حاجی بن نظام، آثار الوزراء، به‌کوشش جلال‌الدین محدث ارموی، تهران، 1337ش؛ معیرالممالک، دوستعلی، رجال عصر ناصری، تهران، 1361ش؛ میرزا سمیعا، تذکرة الملوک، به‌کوشش محمد دبیرسیاقی، تهران، 1332ش؛ نیز:.
در این دوره، غیر از مستوفی‌الممالک، که نظارت کلی بر فعالیت مستوفیان سراسرکشور داشت، بیشتر مشاغل هم مستوفی ویژ? خود را داشتند، از این قرار: مستوفی خاصه، مستوفی ارباب تحاویل، مستوفی قورچیان، مستوفی موقوفات، مستوفی مال و مستوفی اصفهان (میرزا سمیعا، 36-40، 46-47، 50). در قلمرو خلافت عباسیان، دارالاستیفاء را «دیوان خراج» می‌نامیدند و امور مالی دستگاه عباسیان دست‌کم در پاره‌ای اوقات زیر نظر مستوفی قرار داشت که دارالاستیفای کل قلمرو خلافت در اختیارش بود و نایبانی در ولایات و ممالک می‌نشاند (خوارزمی، 58-62). منصب مستوفی‌الممالکی در این دوره به آقامیرزا کاظم، آقامیرزا یوسف و آقامیرحسن آشتیانی تعلق داشت ، که همه از یک دودمان بودند و سرانجام، نواد? آنها یعنی میرزایوسف مستوفی‌الممالک، رجل نامور عصر ناصری، عهده‌دار این منصب شد (معیرالممالک، 45-46).
اِستیفا، دیوانِ \ div?n-e estif?[?]\ ، یا دیوان استیفاء، در گذشته، اداره‌ای که فهرست اموال و داراییهای دولتی در آن ثبت و ضبط می‌شد و رسیدگی به امور مالی کشور کلاً در اختیار آن بود (شریک امین، 139؛ اقبال، 26-27). واژ? استیفا در لغت به معنی دستیابی به تمام چیزی است، مثلاً تمام مال یا حق خود را از کسی گرفتن، و در اصطلاح به معنی شناخت قوانین امور مالی و ضبط دخل‌و‌خرج و شیو? محاسبات مربوط به آن است. در عصر قاجار، اداره‌ای که در آن امور استیفا انجام می‌شد، «دفترخانه» نام داشت و هم? حسابها و دادوستدهای دولتی و مالیاتهای گوناگون از جزء و کل در مدارک آنجا به ثبت می‌رسید. در عصر غزنویان دیوان استیفا وظایف کمتری نسبت به «دیوان وکالت» و «دیوان وزیر» داشت که در زمان سلطان مسعود، گسترش بیشتری یافت (بازورث، 65؛ بیهقی، 154-155).